ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΜΠΑΛΤΑ ΣΤΑ ΔΙΠΟΤΑΜΑ.

Το γεφύρι του Μπαλτά, που είναι γνωστό και σα «γεφύρι στα Διπόταμα», βρίσκεται χτισμένο πάνω στον Τρικεριώτη ποταμό, από το 1893 περίπου. Από τότε και μέχρι το 1993, αποτελούσε το μοναδικό πέρασμα στο δρόμο Καρπενησίου – Προυσού για πεζοπόρους ταξιδιώτες και αυτοκίνητα. Το ’93 κατασκευάστηκε η καινούργια τσιμεντένια γέφυρα και πλέον το γεφύρι του Μπαλτά υποχρεώθηκε να της παραχωρήσει τα πρωτεία του.
Το όνομά του το πήρε από το χάνι του Μπαλτά που είναι εκεί κοντά και που τα παλιά χρόνια, ήταν το σημείο αναφοράς για όλη την περιοχή. Κατά μια άλλη αναφορά, ονομάζεται γεφύρι του Ασημάκη, χωρίς όμως να δίνεται ο λόγος της συγκεκριμένης ονοματολογίας..14
Όσο χρησιμοποιούνταν το γεφύρι, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μπελάδες που είχαν στο μυαλό τους οι οδηγοί των φορτηγών όταν ταξίδευαν για τον Προυσό και τα χωριά του. Ο λόγος ήταν ότι από την πολλή χρήση και τους συχνούς σεισμούς η σταθερότητά του ήταν αμφίβολη και γι αυτό απαγορευόταν η διέλευση μεγάλων φορτίων. Βέβαια, η απαγόρευση αυτή – επιτρεπόταν μόνο η διέλευση οχημάτων μέχρι πέντε τόνων – δεν τηρήθηκε ποτέ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα κάποια στιγμή να απαγορευθεί τελείως η διέλευση φορτίων, διότι το γεφύρι είχε παρουσιάσει επικίνδυνες ρωγμές. Τότε, έγιναν μία σειρά από επεμβάσεις για να ενισχύσουν την σταθερότητά του ώστε να ξαναμπεί το γεφύρι στην κυκλοφορία. Τοποθετήθηκαν τσιμεντένια στηθαία και μεταλλικά κάγκελα για την ασφάλεια των πεζών. Έτσι, όμως, άλλαξε τελείως η φυσιογνωμία του, μόνο πια σε παλιές φωτογραφίες μπορούμε να δούμε το γεφύρι στην αρχική του μορφή. 15
Το γεφύρι του Μπαλτά είναι αρκετά μεγάλο, μονότοξο και με επίπεδη ράχη. Αρχικά όμως, η ράχη του είχε μία ελαφριά κλίση προς τις δύο άκρες. Το τόξο είναι εντυπωσιακό σε άνοιγμα και τα καμαρολίθια καλοδουλεμένα, με ανεπαίσθητους αρμούς ανάμεσά τους, «καθαροπελέκι», όπως το λέγανε οι παλιοί μαστόροι.
Επάνω στο γεφύρι, η ΔΕΗ έχει εγκαταστήσει σταθμό μέτρησης (υδροδείκτη) της ποσότητας του νερού που διοχετεύεται μέσω του Τρικεριώτη προς τη λίμνη των Κρεμαστών. Στο άκρο του γεφυριού προς το Καρπενήσι, υπάρχει ένα υπέροχο πέτρινο εικονοστάσι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή, με μία κρύπτη στο πίσω του μέρος.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με το στενό πέρασμα που δημιουργείται ανάμεσα στα βουνά Χελιδόνα και Πύργος, αποτελούν κάποια μόνο από τα πολλά αξιοθέατα της διαδρομής προς τον Προυσό. Σήμερα όμως, με την κατασκευή της νέας γέφυρας, το παλιό γεφύρι έχει χαθεί από την κοινή θέα και ο επισκέπτης πρέπει να σταματήσει και να κατέβει από το αυτοκίνητο για να μπορέσει να το δει. Ένα ακόμα πρόβλημα που προκάλεσε η κατασκευή της νέας γέφυρας, είναι οι συχνές πτώσεις βράχων πάνω στο παλιό γεφύρι, από τα τεράστια πρανή που δημιούργησαν οι εκχωματώσεις.
Το γεφύρι χτίστηκε από Ηπειρώτες μαστόρους και τέλειωσε γύρω στο 1895. Η προσπάθεια γεφύρωσης του σημείου αυτού, άρχισε το 1890 ή το 1891. Το χτίσιμο ανέλαβε ο πρωτομάστορας Κολοκύθας και το μπουλούκι του, που κατάγονταν από τα Τζουμέρκα. Η προσπάθειά τους όμως έμεινε στη μέση διότι, κατά το κτίσιμο, το γεφύρι έπεσε κι ο πρωτομάστορας σκοτώθηκε. Η παράδοση λεει ότι μόλις τέλειωσε το τόξο, ο Κολοκύθας ανέβηκε στα ικριώματα για να τοποθετήσει το κλειδί, καθότι η δουλειά αυτή ήταν η πιο σημαντική και η πιο δύσκολη. Μόλις μπήκε το κλειδί και λασκάρανε τα καλούπια, φάνηκε πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Τα ξύλα άρχισαν να τρίζουν και οι πέτρες να ξεκολλάνε απ’ τη θέση τους, παρασύροντας στο θάνατο και τον πρωτομάστορα .
Ο μάστορας θάφτηκε δίπλα στο γκρεμισμένο γεφύρι, επάνω στο μνήμα του τοποθέτησαν ένα σκαλιστό πέτρινο σταυρό και έγραψαν την ιστορία του τραγικού συμβάντος. Ένα τμήμα του σταυρού αυτού σώζεται και σήμερα κι έτσι αντλούμε χρήσιμες πληροφορίες για το δυστύχημα που σημάδεψε την ιστορία του γεφυριού. Στην μπροστινή του όψη γράφει:
«ΕΝΘ . . ΚΥΤΑΙ Γ. ΚΟΛΟΚΙ ΘΑΣ ΗΠΕΙΡΟ . . ΗΣ ΕΦΟΝΕΥΘΗ . . . - ΗΣ ΓΕΦΙΡΑ ΑΥΓΟΥΣ. 28 1892».
Αν το διαβάζουμε σωστά, πρέπει να γράφει: «Ενθάδε κείται Γ. Κολοκύθας Ηπειρώτης. Εφονεύθη επί της Γέφυρας. Αυγούστου 28 1892». Στο πίσω μέρος του, είναι χαραγμένος ένας περίπλοκος σταυρός και δίπλα στη βάση του γράφει: «ΝΗ ΚΑ».
Στα τραγικά αυτά γεγονότα μάλλον είναι βασισμένοι διάφοροι τοπικοί θρύλοι ότι δήθεν στον τάφο δε βάλανε τον Κολοκύθα, αλλά κάποιον εργάτη που δούλευε στο έργο, ονόματι Τσάτσο από το χωριό Δερμάτι, που τον σκότωσαν για να στεριώσει το γεφύρι.16
Ο τάφος του Κολοκύθα υπήρχε μέχρι και το 1993 λίγο πάνω από τον δρόμο που οδηγεί στον Προυσό. Όμως, οι ανατινάξεις που έγιναν για την κατασκευή της νέας γέφυρας τον κατέστρεψαν. Ο σταυρός από το μνήμα έσπασε και το ένα τμήμα του που σώθηκε, τοποθετήθηκε πρόχειρα πάνω στο γεφύρι. Αλλά κι αυτό με την σειρά του χάθηκε, διότι κανείς δεν φρόντισε να φυλάξει αυτό το νεκρικό σήμα .
Αν προσέξει κανείς σήμερα τις δύο βραχώδεις όχθες του ποταμού, θα διακρίνει τα απομεινάρια από το έργο του Κολοκύθα, λίγα μέτρα πιο πέρα από το σημερινό γεφύρι.
Μετά το θάνατο του πρωτομάστορα, οι εργασίες σταμάτησαν, για να αρχίσει νέα προσπάθεια γεφύρωσης του ποταμού το 1893 από τον πρωτομάστορα Καλαντζή. Ούτε αυτός όμως ευτύχησε να δει το δημιούργημά του τελειωμένο. Κατά την διάρκεια των εργασιών, πέθανε (ή κατ’ άλλους σκοτώθηκε) και, πάντα σύμφωνα με τη διήγηση των γερόντων της περιοχής, το δημιούργημά του το τέλειωσε η γυναίκα του η Καλαντζίνα. Έκτοτε, το γεφύρι στέκει πάνω από τα Διπόταμα μέχρι τις μέρες μας.
Όλα αυτά τα γεγονότα, με τις δύο προσπάθειες γεφύρωσης του Τρικεριώτη και τους θανάτους που επακολούθησαν, μεταφέρονται είτε γραπτώς είτε προφορικώς από πολλούς ανθρώπους της περιοχής, σε διάφορες παραλλαγές. Εύκολα διακρίνει κανείς στις διηγήσεις αυτές, επιδράσεις και παραλλαγές από τον πασίγνωστο θρύλο του γεφυριού της Άρτας.
Η διάχυτη επίσης εντύπωση που υπάρχει, ότι δηλαδή τα γεφύρια είναι στοιχειωμένα και ότι όλη νύχτα οι νεράιδες και τα ξωτικά στήνουν χορούς πάνω τους, έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα δοξασιών, τόσο που είναι δύσκολο πλέον να διακρίνει κάποιος, πού σταματάει το παραμύθι και πού ξεκινάει το γεγονός. Στην περιοχή του χωριού Τόρνος ακούγεται η ιστορία: «Στα Διπόταμα έφκιανανι τ’ γέφυρα, είχαν φτάσ’ να βάρνι μόνου του κλειδί, όπους του. Άς φάμι, είπανι του μεσ’μέρ’. Κι ύστερα του βάνουμι του κλειδί. Που να φάνι; Πήγαν απου κατ’ απ’ τουν ίσκιου πό’κανι η γέφρα. Έπισι η γέφρα κι σκότουσι τουν προυτουμάστουρα, που τουν έλιγανι Κουλουκύθα. Τουν έθαψανι ικεί κουντά, του λέμι κι τώρα στ’ Κουλουκύθα του μνήμα. Κι μιτά στέργιουσι η γέφρα: Την έκτισανι λιγάκ’ παρακάτ’ πού’νι στινότερου του μέρους». 17
Σε άλλα κείμενα, διαβάζουμε για τις προσπάθειες που έγιναν, για την ολοκλήρωση του δρόμου για τον Προυσό, στις οποίες άλλωστε εντάσσεται και η γεφύρωση του Τρικεριώτη:
«Μετά το άνοιγμα του Κλειδιού, που έγινε κατά το 1880, έγινε και το άνοιγμα του βράχου στο Τύπωμα της Παναγίας αργότερα. Ο δημόσιος δρόμος Καρπενησίου - Προυσού περνούσε κατευθείαν από Γάβρο - Κλειδί - συνοικισμό Καρύτσες - Πλάγια - Τύπωμα - Δερματόρεμα - Διπόταμα, ακολουθώντας την κατεύθυνση της δεξιάς όχθης του Καρπενησιώτη. Κατά το διάστημα αυτό στο Φλωρέϊκο σπίτι, στα Πεζούλια, έμεινε πάνω από ένα χρόνο ένας Ιταλός μηχανικός. Ριπαμπέλα τον έλεγαν, καθώς έλεγε ο παππούς. Ήθελε να βρίσκεται πιό κοντά στα έργα που γίνονταν για το άνοιγμα του βράχου στο Τύπωμα . Στα Διπόταμα (δηλ. εκεί που σμίγουν τα ποτάμια Καρπενησιώτης και Κρικελοπόταμος) στήθηκε πέτρινη γέφυρα που ένωνε τις δύο όχθες των ποταμών και περνάει ο δημόσιος δρόμος προς την περιφέρεια Προυσού. Αλλά μέχρι να στεριώσει η γέφυρα, που υπάρχει και σήμερα, εκτός από τους κόπους και τα έξοδα, θυσιάστηκαν δύο ανθρώπινες ζωές και τραυματίστηκαν πολλοί τεχνίτες και εργάτες ... Καθώς διηγείτο ο παππούς, κατά την ώρα που προσπαθούσαν να βάλουν το «κλειδί» ποιος ξέρει από ποιους λαθεμένους υπολογισμούς των τεχνιτών, η γέφυρα με τα καλούπια, τους μαστόρους και τους εργάτες που ήταν επάνω εκείνη τη στιγμή σωριάστηκε ... Συμφορά μεγάλη και τόσοι κόποι χαμένοι ... Κατόπιν στήσανε άλλη γέφυρα, αυτή δηλ. που υπάρχει, λίγα μέτρα πιό πέρα. Εκεί στενεύει πιό πολύ ο χώρος. Τα ίχνη της γκρεμισμένης γέφυρας διακρίνονται πάνω στο βράχο.Οι δύο μαστόροι που σκοτώθηκαν ήταν Ηπειρώτες έχουν θαφτεί σ΄ ένα άνυδρο χωράφι των Καρδαραίων, που είναι δεξιά υψηλότερα, καθώς προχωρούμε για τον Προυσό. Η τοποθεσία αυτή είναι γνωστή με την ονομασία «Τα μνήματα». 18
--
14. Άρθρο του κ. Κώστα Ν. Χαραλαμπόπουλου στην εφημερίδα «Κρίκελλο Ευρυτανίας», Μάρτιος 2004, με τίτλο «Οι μαστόροι της πέτρας», Σελ 5

Κατόπιν τηλεφωνικής επαφής με τον Κο Σπύρο Μαντά, ερευνητή και γνώστη των περί των πέτρινων γεφυριών, μου ανέφερε ότι ο Ασημάκης από το Κρίκελλο ήταν ο βοηθός του Κολοκύθα που μαζί βρήκαν τον τραγικό θάνατο κατά την κατάρρευση του γεφυριού.
15. Κώστα Ν. Μπαλτά: «Καστανέα – Ευρυτανίας», στη σελίδα 11 υπάρχει φωτογραφία του γεφυριού όπως ήταν πριν τις επεμβάσεις, αλλά με πεζούλια .
16. Διήγηση του κ. Νίκου Τζαβέλη από την Καρίτσα, την άνοιξη του ΄86 στο «Σπίτι του ποταμού»
17. Εταιρεία Ευρυτάνων επιστημόνων: «Η Ευρυτανία σήμερα», Σελ. 150
18. Περιοδικό «Χωριάτικοι Αντίλαλοι», Τεύχος 33, Άρθρο του κ. Γιάννη Φλώρου: «Πληροφορίες για την συγκοινωνία Καρπενησίου – Προυσού, 3. Άνοιγμα του Κλειδιού και του Τυπώματος. Κατασκευή γέφυρας στα Διπόταμα.
* Σχετικό και πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο: http://arhiogefirionipirotikon.blogspot.gr/search/label/%E2%96%BA%20%CE%A0%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%B5%20%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CE%B5

-->
Στοιχεία γεφυριού :
Μήκος : 36,00 , πλάτος: 4,00 , ύψος: 17,00 , ύψος καμάρας: 16,20 , άνοιγμα καμάρας: 18,50 , κατεύθυνση: ΒΑ-ΝΔ , υψόμετρο: 480 , γεωγραφικό ύψος: 38ο46'46.19''Ν , γεωγραφικό πλάτος: 21ο40'49.94''Ε .