ΤΑ ΚΑΡΕΛΙΑ.

Στα μεγάλα όμως ποτάμια της Ευρυτανίας, τα οποία στέκονται σα φυσικά εμπόδια ανάμεσα στα χωριά, η κατασκευή κάποιας ξύλινης γέφυρας είναι τις περισσότερες φορές αδύνατη, λόγω του πλάτους του ποταμού. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν βρίσκουμε ξυλογέφυρα σ’ αυτά, όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν, όπως την Τέμπλα στον Αχελώο κι ένα άλλο στην συμβολή του Μπεσιώτη με το Μέγδοβα. Αλλά ο κανόνας έλεγε ότι για να αντιμετωπισθεί ουσιαστικά το πρόβλημα , έπρεπε με άλλον τρόπο να ζευχθούν οι όχθες των ποταμών.
Έτσι, στην αρχή, εφαρμόστηκαν οι «περαταριές» και τα «καρέλια». Οι περαταριές, ήταν πλωτές κατασκευές δεμένες πάνω σε τεντωμένο σχοινί από τις δύο όχθες, το οποίο χρησιμοποιούσαν σαν μέσο έλξης. Όμως, λόγω του ότι τα ποτάμια στη περιοχή μας δεν είναι πλωτά – με εξαίρεση τον Αχελώο – οι κατασκευές αυτές ήταν ελάχιστες. Εκείνο το μέσο επικοινωνίας που συναντάμε συχνότατα στην Ευρυτανία, είναι το καρέλι, που για να φτάσει όμως στη σημερινή του μορφή πέρασε αρκετά στάδια εξέλιξης.
Αν κάποιος λοιπόν, έπρεπε να περάσει ένα ορμητικό ποτάμι, στην ανάγκη έδενε ένα σχοινί στη μέση του και την άλλη του άκρη σ’ ένα δέντρο και ριχνόταν στα νερά. Όταν μετά από πολύ κόπο έφτανε στην απέναντι όχθη, στερέωνε το σχοινί σε κάποιο σημείο, με σκοπό να το ξαναχρησιμοποιήσει για την επιστροφή. Όλη αυτή η διαδικασία με το πέρασμα του καιρού τελειοποιήθηκε. Το σχοινί αυτό παρέμενε τεντωμένο πάνω από το ποτάμι και ο ταξιδιώτης δεν ήταν αναγκασμένος πλέον να μπαίνει μέσα στα νερά , αλλά περνούσε το εμπόδιο κρεμασμένος πάνω.
Στη συνέχεια, στο εφεύρημα αυτό προστέθηκε ένα κασόνι μέσα στο οποίο έμπαινε ο άνθρωπος. Αυτό «κυλούσε» πάνω στο τεντωμένο χοντρό σχοινί με τροχαλίες ή καρέλια, όπως ονομάζονται, από όπου πήρε το όνομά της και όλη η κατασκευή.
Σήμερα, βρίσκουμε ακόμα στην Ευρυτανία καρέλια σε λειτουργία, στα οποία όμως τα χοντρά σχοινιά, που εύκολα σαπίζουν, έχουν αντικατασταθεί από συρματόσχοινα και τα ανοιχτά ξύλινα κασόνια από στεγασμένα κουβούκλια. Στις όχθες, τα συρματόσχοινα είναι στερεωμένα σε τσιμεντένια υποστυλώματα, ενώ μανιβέλες βοηθούν το κουβούκλιο να προωθείται σχετικά άνετα. Στα παλιά καρέλια υπήρχε πάντα κάποιος ο οποίος ήλεγχε και εκμεταλλευόταν το πέρασμα και λεγόταν «περατάρης». Αυτός συντηρούσε όλη την κατασκευή και βοηθούσε στο τράβηγμα του κασονιού, με το αζημίωτο βέβαια. Καρέλια παλιότερα υπήρχαν στην περιοχή «Τριχιές» του Νέου Αργυρίου, όπου σήμερα βρίσκεται το γεφύρι του Αυλακιού, στον Αγραφιώτη, κάτω από το μοναστήρι της Παναγίας των Στανών και κοντά στον συνοικισμό της Κωσταντίνας, στο Μέγδοβα, δίπλα στην εκβολή του Γαβρενίτη 7, και πιο πάνω, τα καρέλια του Ζαχαρή και του Τσιρώνη από τη Βράχα 8 .
Αν και σήμερα τα υλικά με τα οποία είναι φτιαγμένα τα καρέλια είναι αξιόπιστα, αυτό δεν ήταν αυτονόητο παλιότερα. Όπως αναφέραμε, τότε χρησιμοποιούσαν υλικά που φθείρονταν γρηγορότερα και ο αναβάτης σε κάθε κίνηση του καρελιού δε θα ένιωθε και πολύ σίγουρος για τη ζωή του. Τα καρέλια, όπως και τα ξυλογέφυρα, ήταν προσωρινές λύσεις, αναγκαίες αλλά σίγουρα όχι ασφαλείς .
--
7. Σπύρου Μελετζή, «Με τους αντάρτες στα βουνά»
8. Β. Ν. Μαντούζα, «Η Βράχα», Σελ. 53