ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Η περιοχή μας, κάλλιστα θα μπορούσε να προσελκύει περισσότερους περιηγητές αν διέθετε κατάλληλα αξιοποιημένους αρχαιολογικούς χώρους. Δυστυχώς όμως, χώροι με τις απαραίτητες σύγχρονες υποδομές υποδοχής, σήμερα δεν υπάρχουν.
Αν και αρκετές πηγές, από τα χρόνια του Ομήρου μέχρι και σήμερα αναφέρονται σε Ευρυτανικά τοπωνύμια και πάμπολλα ευρήματα έχουν έρθει στο φως κατά καιρούς, αυτά δεν έχουν κεντρίσει το αρχαιολογικό ενδιαφέρον στο βαθμό που θα έπρεπε. Για τον λόγο αυτό, μένουν ανερεύνητες περιοχές όπως ο Κύφος, η Μπέσια η Χόχλια, η Τσούκα, το Παλιοκάτουνο κ.ά. Δεν είναι υπερβολή, λοιπόν, να ισχυριστούμε ότι η επιστημονική έρευνα στον τομέα των ανασκαφών, διανύει ακόμα την εμβρυακή της ηλικία για τον τόπο μας, γεγονός όμως που επηρεάζει αρνητικά την εξέλιξη του νομού, στερώντας του γνώση και πόρους. Κι αν υπάρχουν ελάχιστοι ιστορικοί χώροι που έχουν κάπως μελετηθεί, όπως είναι ο παλαιοχριστιανικός ναός του Αι Λεωνίδη στο Κλαψί, κι αυτοί με τη σειρά τους μένουν αναξιοποίητοι και παραμελημένοι.
Πέρα όμως από τα αρχαιολογικού τύπου ενδιαφέροντα, η Ευρυτανία διαθέτει μία πληθώρα από λαϊκές αρχιτεκτονικές κατασκευές, διάσπαρτες σε κάθε σημείο της, οι οποίες, αν και δεν θα μπορούσαν αυστηρά να ενταχθούν στα στενά πλαίσια των λεγόμενων «αρχαιολογικών μνημείων», λόγω της εποχής κατασκευής τους που είναι σχετικά πρόσφατη, σίγουρα όμως αξίζουν να αξιοποιηθούν και να μελετηθούν προσεκτικότερα.
Τέτοιες κατασκευές υπάρχουν πολλές και με ποικίλες χρήσεις, όπως κατοικίες, εκκλησίες, γεφύρια 1, εικονοστάσια, νερόμυλοι, νεροτριβές, κρήνες και καλντερίμια 2 . Όλα αυτά τα κτίσματα είναι κυρίως πέτρινα και τα συναντάμε είτε μεμονωμένα είτε σαν ενιαία οικιστικά σύνολα. Τα στοιχεία που τα συνδέουν και τα εντάσσουν σε μία ενότητα μελέτης, είναι ο χρόνος και ο τρόπος κατασκευής τους τα δομικά υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο χτίσιμό τους και η σιωπηλή καλαισθησία τους.
Η αρχιτεκτονική σύλληψη, καθώς και η εξειδικευμένη δουλειά του τεχνίτη τους, τα κάνουν να διαφέρουν τελείως από άλλες σύγχρονες κατασκευές. Έτσι, αν συντηρηθούν και αξιοποιηθούν σωστά δημιουργούνται σχεδόν σε κάθε χωριό, αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο, σημεία αναφοράς τέτοια που κάθε επισκέπτης θα θέλει να δει και να γνωρίσει. Εξ άλλου, στα περισσότερα χωριά του νομού δεν έχουν μείνει και πολλά τέτοια αξιοθέατα, που θα μπορούσαν να προσελκύσουν μελετητές και επισκέπτες.
Οι περισσότερες όμως από αυτές τις κατασκευές, αν και τέλεια ενταγμένες στις διαστάσεις του τοπίου γύρω τους, λες και έγιναν έτσι ώστε να αποτελούν τη συνέχειά του, σήμερα δυστυχώς βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση.
Οι λόγοι είναι πολλοί. Πρώτος και κυριότερος η εγκατάλειψη. Μετά τη μαζική φυγή των Ευρυτάνων από τη γη τους, η ερήμωση έφερε τη λησμονιά . Αυτή, με τη σειρά της, τα ερείπια. Τα χωριά που άλλοτε σφύζανε από ζωή, σήμερα είναι νεκρά. Οι παλιοί κάτοικοι και στη συνέχεια οι απόγονοί τους, γίνανε απλοί και περιστασιακοί επισκέπτες. Όχι βέβαια πως δεν υπάρχουν και οι νοσταλγοί της προγονικής γης, αυτοί που σε κάθε ευκαιρία επιστρέφουν, αυτοί που κάθε φορά, όλο και κάτι θα επισκευάσουν, κάτι θα σώσουν. Είναι όμως τόσο λίγοι!
Κι αν τα σπίτια συντηρούνται κακήν κακώς, κι αν για τις εκκλησίες γίνεται και κανένας έρανος για επισκευές, τι να πούμε για τα γεφύρια, που έχει ξεχαστεί ακόμα και η ύπαρξή τους ή για τους νερόμυλους και τα μαντάνια, που μέσα στις σκιερές και υγρές ποταμιές έχουν μετατραπεί, από πολύβουους χώρους συνάθροισης του παρελθόντος, σε βουβά ερείπια και σωρούς από πέτρες σήμερα;
Εκτός όμως από την εγκατάλειψη, ένας ακόμα σημαντικός λόγος για τον οποίο η λαϊκή αρχιτεκτονική κληρονομιά μας χάνεται αβοήθητη, είναι και η ανύπαρκτη καταγραφή της, η απουσία μνήμης. Ελάχιστες είναι οι προσπάθειες που έχουν γίνει ώστε να μελετηθούν και να ταξινομηθούν τα υπέροχα και, δυστυχώς, αναντικατάστατα έργα των προγόνων μας.
Η έλλειψη αυτή είναι σημαντική διότι, εφόσον δεν είναι σε θέση κανείς να γνωρίζει τι έχει απομείνει και τι από όλα αυτά έχει αξία και διαχρονικότητα, δεν μπορεί και να δράσει έτσι ώστε να προκαλέσει το ενδιαφέρον για τη διάσωσή του.
--
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1. Γεφύρι: Με τη λέξη αυτή εννοούμε τις πετρόχτιστες, τοξοτές κατασκευές του 17ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα, σε αντίθεση με τη λέξη «γέφυρα» που είναι η τσιμεντένια ή σιδερένια κατασκευή και αντικατέστησε τις προηγούμενες.
2. Καλντερίμι: Από το Τουρκικό kaldirim. Λιθόστρωτο με ανώμαλη επιφάνεια.