ΤΟ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ.

Όλα αυτά τα κτίσματα έχουν σαν κοινά χαρακτηριστικά τον τρόπο κατασκευής, τα δομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, την αισθητική τους και το δέσιμο με τον περιβάλλοντα χώρο. Σήμερα λοιπόν, που όλα έχουν αλλάξει, που έχουν εγκαταλειφθεί τεχνικές και υλικά , για να αντικατασταθούν από τις σύγχρονες τεχνολογικές λύσεις, η απώλεια οποιουδήποτε παραδοσιακού κτίσματος είναι ασυγχώρητη. Για να υπάρχει και στο μέλλον η γνώση των συνθηκών ζωής του παρελθόντος, απαραίτητη είναι η διακριτική διαφύλαξη οποιουδήποτε στοιχείου διασώζεται ακόμα, λαογραφικού και αρχιτεκτονικού.
Η ευθύνη της γενιάς μας στον τομέα αυτό είναι καίρια. Λαοί χωρίς τη γνώση του παρελθόντος δεν έχουν μέλλον, λέει ένα χιλιοειπωμένο γνωμικό. Δεν είναι τάχα πέρα για πέρα αληθινό;
Όλες αυτές οι επισημάνσεις δεν θα είχαν καμία βαρύτητα, αν τα κτίσματα αυτά δεν ήταν από μόνα τους πολύτιμα.. Η γνώση των στατικών και αρχιτεκτονικών λεπτομερειών από το λαϊκό τεχνίτη συνδυασμένη με μια επιμέλεια που προδίδει υψηλό γούστο καθιστά τα έργα του μοναδικά και ως εκ τούτου, αναντικατάστατα. Αν σε αυτά προστεθούν η έλλειψη των μέσων, οι εμπειρικές λύσεις που δίνονταν σε διάφορα πρακτικά προβλήματα και οι μοναδικές ντόπιες πρώτες ύλες που έχουν χρησιμοποιηθεί, τότε αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε εκ των προτέρων άνισες συγκρίσεις των κατασκευών του χθες με τις σημερινές. Τα απρόσωπα και ενεργοβόρα σημερινά σπίτια δε συγκρίνονται με τα υπέροχα λιθόκτιστα και σοφά προσανατολισμένα σπίτια των παλιότερων γενεών, ούτε ακόμα και στο επίπεδο των ανέσεων, σε σχέση πάντα με τις ανάγκες της κάθε εποχής.
Τα λυγερόκορμα γεφύρια που είναι φτιαγμένα με πέτρα και λάσπη, δίνουν ένα τελείως διαφορετικό ερέθισμα στον επισκέπτη τους, από τις σημερινές ογκώδεις και απρόσωπες γέφυρες. Το πέρασμα πάνω από ένα τοξωτό γεφύρι, είναι μία μοναδική προσωπική εμπειρία, ενώ η ταχεία διέλευση από μια τσιμεντένια γέφυρα αντιμετωπίζεται μάλλον απρόσωπα. Στις περιπτώσεις που σύγχρονες γέφυρες θεμελιώθηκαν δίπλα σε παλιά γεφύρια, η σύγκριση είναι καταλυτική, λες κι ο μόχθος που κατέβαλε ο πρωτομάστορας του παλιού γεφυριού, αντανακλάται πάνω στις πέτρες του. Ίσως γι’ αυτό, για παράδειγμα, δεν άντεξε η τσιμεντένια γέφυρα που φτιάχτηκε δίπλα στο γεφύρι του Μανώλη και κατέρρευσε λίγες μέρες μετά τα εγκαίνιά της το 1965, ενώ το διπλανό της πέτρινο τόξο συνεχίζει να τέμνει ακόμα και σήμερα στον ορίζοντα του Αγραφιώτη, από το 1659 και ποιος ξέρει για πόσο ακόμα .
Αν προσπαθήσουμε να συγκρίνουμε άλλες κατασκευές, όπως τα εικονοστάσια, η σύγκριση αυτή εξαρχής αποδεικνύεται άκυρη. Τι κοινό έχουν τα λαμαρινένια σημερινά με τα πέτρινα του χθες; Τι κοινό έχει μία σωλήνα που εξέχει όπως όπως από ένα κακοφτιαγμένο τσιμεντένιο τοιχίο και πετάει τα νερά της στο δρόμο, με μια πέτρινη κούπα χωμένη στο βάθος μιας κόγχης;